Szumiąca głoska sz. Co zrobić, gdy sprawia problemy?

We wcześniejszym wpisie poruszyłam temat wywołania głoski s. Dziś przyszedł czas na kolejną, a będzie nią głoska sz, czyli jedna z głosek szeregu szumiącego. Dowiedz się, jak wywołać głoskę sz!

Spis treści

• Jak wywołać głoskę sz?
• Jak wygląda prawidłowa artykulacja głoski sz?
• Co dzieje się z buzią podczas wymawiania głoski sz?
• Przygotowanie do wywołania głoski s
• Wywołanie głoski sz

Rozpoczynając pracę nad wywołaniem głoski sz należy pamiętać, że wadliwa artykulacja ma swoją przyczynę. W związku z tym konieczne jest:

• sprawdzenie, czy dziecko nie ma wady słuchu,
• u pacjenta nie występują zaburzenia słuchu fonematycznego,
• nie ma organicznych uszkodzeń jamy nosowo-gardłowej,
• nie występują uszkodzenia anatomiczne języka i warg,
• pacjent nie ma uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego,
• nie występują wady zgryzu,
• sprawdzenie, czy w środowisku dziecka nie występują nieprawidłowe wzorce artykulacyjne

Jak wygląda prawidłowa artykulacja głoski sz?

PAMIĘTAJ! Głoska sz jest głoską szczelinową, przedniojęzykowo- dziąsłową, bezdźwięczną, twardą, ustną.

Miejsce artykulacji	przedniojęzykowo- dziąsłowa
Sposób artykulacji	szczelinowa
Udział więzadeł głosowych	bezdźwięczna
Ze względu na obecność itowości	twarda
Ze względu na udział rezonatora nosowego	ustna
Ze względu na trwanie w czasie	trwała

Co dzieje się z buzią podczas wymawiania głoski sz?

• Język czubek języka tworzy szczelinę z wałkiem dziąsłowym, boki języka przylegają do dziąseł i zębów górnych, środek języka tworzy łyżeczkowate zagłębienie
• Zęby są zbliżone do siebie, ale nie zaciśnięte
• Wargi nieco zaokrąglone, lekko wysunięte do przodu w tak zwany „ryjek”
• Powietrze wydychane wydostaje się przez szczelinę tworzoną przez czubek języka i wałek dziąsłowy, a zbliżone do siebie siekacze oraz wysunięte do przodu wargi wzmacniają szmer
• Wiązadła głosowe są rozsunięte
• Podniebienie miękkie jest cofnięte, zamyka ono drogę do jamy nosowej

Przygotowanie do wywołania głoski s:

• zaczynamy od usprawnienia narządów artykulacyjnych: warg, które w trakcie artykulacji są lekko zaokrąglone oraz języka, którego czubek unosi się za wałek dziąsłowy– tak zwana „pionizacja języka”;
• sprawdzamy, czy dziecko prawidłowo różnicuje głoski szumiące i głoski syczące. Można to sprawdzić np. poprzez dobrze znaną zabawę ciepło-zimno (inna wersja lato-zima): na zmianę mówimy sz – s z dłonią dziecka przy swoich ustach. Kiedy wymawiamy sz pacjent odczuwa ciepło, mówimy LATO! przy wymawianiu głoski s odczuwa zimno, mówimy ZIMA!, Następnie wprowadzamy wyrazy. Wymawiając je poprawnie lub z użyciem substytutu np. szafa-safa, dziecko wskazuje kiedy wymowa była prawidłowa np. poprzez podniesienie ręki, klaśnięcie, tupnięcie lub dowolny umówiony symbol;
• prezentujemy dziecku układ artykulacyjny przed lustrem. Prosimy, aby dziecko postarało się ułożyć wargi, język oraz zęby tak jak terapeuta: „unieś czubek języka na wałek dziąsłowy, za górne ząbki, zbliż do siebie ząbki, ale ich nie zaciskaj, wysuń do przodu wargi i zrób ryjek świnki, wydychając powietrze naśladuj szum spadających liści, wiejącego wiatru, morskich fal”

Wywołanie głoski sz

1. W lustrze pokazujemy dziecku układ języka i warg. Polecamy unieść koniuszek języka do „magicznego miejsca”, którym jest wałek dziąsłowy. To ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie, prosząc dziecko, aby udając że nasz język jest windą, która wozi pasażerów, podnosiło i opuszczało czubek języka, z chwilowym zatrzymaniem na wałku dziąsłowym.
2. W dalszej kolejności ćwiczymy układanie ust w dzióbek, jak przy wymowie głoski „o”- lekkie wysunięcie ust i delikatne ich zaookrąglenie. Potem łączymy te dwa elementy, dokładając zbliżone siekacze, po czym zachęcamy dziecko do wymawiania przedłużonego dźwięku [sz]- naśladowania szumu liści. Jeśli uda się uzyskać czystą brzmieniowo głosę [sz] w izolacji wprowadzamy ją do sylab, najpierw z głoską w nagłosie, w połączeniu z [o] i [u], a więc szo, szu, szy, sza, sze, następnie w śródgłosie asza, esze, oszo, uszu itd., a na końcu w wygłosie.
3. W dalszej kolejności wprowadzamy ćwiczenia głoski w wyrazach (szum, szuflada, szopa), a później w zdaniach.

W sytuacji, kiedy, pomimo ćwiczeń artykulacyjnych i pokazowych pacjent nadal ma problemy z uzyskaniem prawidłowej wymowy głoski sz, możemy zastosować kilka wskazówek.

• jeśli pacjent ma trudności z uniesieniem i przytrzymaniem czubka języka na wałku dziąsłowym wracamy do ćwiczeń przygotowujących, np. język winda, kląskanie szerokim językiem, mlaskanie z przyklejeniem języka
• polecamy dziecku przytrzymać czubek języka na podniebieniu, a sami układamy usta dziecka w ryjek, ustawiając kciuk i palec wskazujący w kącikach ust dziecka, a następnie przesuwamy je lekko do przodu
• można sobie również pomóc dotykając czubek języka i miejsce za wałkiem dziąsłowym solonym paluszkiem, słodką rurką, patyczkiem kosmetycznym zamoczonym w soku lub unosząc szpatułką język za górne zęby. Zęby zbliżamy i wargi lekko wysuwamy do przodu poprzez naciśnięcie policzków.
  w skrajnych przypadkach można przytrzymać uniesiony język palcem lub szpatułką i polecić dziecku długo dmuchać przez zęby.
• innym sposobem jest uniesienie koniuszka języka do dziąseł w trakcie wymawiania przedłużonego [s] i lekkie uciśnięcie policzków aby wargi uzyskały pożądany kształt
• jeśli mimo wszystko dziecko ma problemy z wybrzmiewaniem głoski [sz] rozpoczynamy od głoski [cz]

W kolejnym wpisie przedstawię kilka moich pomysłów na zabawy, które pomagają mi w terapii głoski sz. Do usłyszenia.

Sprawdź nasze pozostałe wpisy

• 
  Jak wywołać głoskę W?
• 
  Jak wywołać głoskę /K/?
• 
  Recenzja Olo i Awa. Logopedyczna zabawa